Ενότητα 1: Καθημερινή ζωή
Η πρώτη θεματική ενότητα του κυρίως εκθεσιακού χώρου αναφέρεται στην καθημερινή ζωή των κατοίκων της Πέλλας, με κύρια εκθέματα τα ψηφιδωτά δάπεδα των κατοικιών του Διονύσου και της Ελένης και τη ζωραφική διακόσμηση τοίχου κατοικίας αποκατεστημένης σε ύψος 5 μ.
Πριν να εισέλθει στην πρώτη ενότητα του μουσείου, τον επισκέπτη υποδέχεται στον εκθεσιακό χώρο ένα σημαντικό εύρημα της Πέλλας, η μαρμάρινη κεφαλή του Αλεξάνδρου Γ΄, της μεγάλης ιστορικής προσωπικότητας που γεννήθηκε και ανδρώθηκε στην Πέλλα, απ’ όπου και ξεκίνησε η μεγαλειώδης εκστρατεία του. Στην εισαγωγική θεματική ενότητα της έκθεσης, της ενημέρωσης, ο επισκέπτης ενημερώνεται με κείμενα, φωτογραφίες, χάρτες, σχέδια, μια μεγάλη μακέτα του αρχαιολογικού χώρου και ενδεικτικά ευρήματα (νομίσματα, κεραμίδες οροφής με επιγραφές που φέρουν το όνομα της πόλης, ΠΕΛΛΗΣ) τα απαραίτητα στοιχεία για την γνωριμία του με την Πέλλα: τη γεωμορφολογική εξέλιξη της περιοχής, ιστορικά στοιχεία για την πόλη και τις ανασκαφές, για το πολεοδομικό σύστημα και τις οχυρώσεις.
Η πρώτη ενότητα του κυρίως εκθεσιακού χώρου έχει ως θέμα την καθημερινή ζωή των κατοίκων της Πέλλας. Την είσοδο στην ενότητα σηματοδοτεί η αναπαράσταση ξύλινης θύρας με προσαρμοσμένα πάνω της χάλκινα εξαρτήματα θυρών που βρέθηκαν στις ανασκαφές της πόλης. Κύρια εκθέματα της ενότητας αποτελούν τα ψηφιδωτά δάπεδα των οικιών του Διονύσου και της Ελένης (325-300 π.Χ.) και η αποκατεστημένη με πολύχρωμα κονιάματα εσωτερική διακόσμηση ενός τοίχου της λεγόμενης οικίας των κονιαμάτων. Τα ψηφιδωτά δάπεδα είναι τοποθετημένα στο δάπεδο του εκθεσιακού χώρου, όπως ακριβώς και στις αίθουσες συμποσίων, που διακοσμούσαν στην αρχαιότητα. Στο κυνήγι του λιονταριού, που έχει αποκολληθεί από τη λεγόμενη οικία του Διονύσου, τα περιγράμματα και οι λεπτομέρειες των σωμάτων των μορφών αποδίδονται με λεπτές ταινίες ψημένου πηλού, ενώ στα σώματα χρησιμοποιούνται κυρίως λευκές, γκρίζες και λιγότερες χρωματιστές ψηφίδες. Έχει υποστηριχθεί ότι το θέμα του ψηφιδωτού είναι όμοιο μ’ αυτό ενός αναθήματος που κατασκεύασε ο γλύπτης Λεωχάρης και ανέθεσε ο στρατηγός Κρατερός στο ιερό των Δελφών. Γι’ αυτό και προτάθηκε η ταύτιση της παράστασης με μια σκηνή κυνηγιού στην περιοχή του Γρανικού ποταμού της Μικράς Ασίας, όπου ο Κρατερός διέσωσε το βασιλιά και φίλο του Αλέξανδρο από την επίθεση λιονταριού.
Το δάπεδο του χώρου, μπροστά από το κατώφλι, διακοσμούσε παράσταση με ένα ζεύγος Κενταύρων, που κρατούν φιάλη και οινοχόη, τα χαρακτηριστικά αγγεία του συμποσίου.
Στο ψηφιδωτό του Διονύσου, που διακοσμούσε το δάπεδο ενός ακόμα συμποσιακού χώρου της ίδιας οικίας, παριστάνεται ο θεός Διόνυσος στη ράχη του ιερού ζώου του, του πάνθηρα, με θύρσο στο αριστερό χέρι. Εδώ τα περίγραμμα και οι λεπτομέρειες του κεφαλιού, των χεριών και των ποδιών του θεού αποδίδονται με λεπτά μολύβδινα ελάσματα, ενώ στα μάτια και στους βοστρύχους των μαλλιών χρησιμοποιούνται ταινίες ψημένου πηλού. Η παράσταση αυτή, που εντάσσεται στον κύκλο των «επιφανειών» του θεού, που συναντιέται πολλές φορές στην αγγειογραφία του 4ου αι. π.Χ. Το δάπεδο μπροστά από το κατώφλι διακοσμούσε ψηφιδωτό με παράσταση γρύπα που επιτίθεται σε ελάφι.
Τα ψηφιδωτά του κυνηγιού του ελαφιού και της απαγωγής της Ελένης από τον Θησέα (εκτίθεται φωτογραφίες τους σε κλίμακα 1/1. Τα πρωτότυπα βρίσκονται στη θέση τους στον αρχαιολογικό χώρο) διακοσμούσαν τα δάπεδα δυο συνεχόμενων συμποσιακών αιθουσών στο βόρειο τμήμα της λεγόμενης οικίας της Ελένης. Χαρακτηριστικές είναι οι επιγραφές που υπάρχουν στα παραπάνω ψηφιδωτά. Η επιγραφή με το όνομα του τεχνίτη στο ψηφιδωτό με το κυνήγι του ελαφιού (ΓΝΩΣΙΣ ΕΠΟΗΣΕΝ), είναι το μοναδικό γνωστό παράδειγμα με το όνομα του δημιουργού της παράστασης. Στο ψηφιδωτό με την απαγωγή της Ελένης από το Θησέα, τη μεγαλύτερη ως σήμερα γνωστή ψηφιδωτή παράσταση στον ελληνικό χώρο, πάνω από τις μορφές αναγράφονται τα ονόματά τους: Θησεύς, Ελένη, Δηιάνειρα, Φόρβας)
Η αποκατεστημένη χρωματική διακόσμηση του βόρειου τοίχου ενός συμποσιακού χώρου της λεγόμενης οικίας των κονιαμάτων, ύψους 5 μ., δεσπόζει στο βόρειο τμήμα της θεματικής αυτής ενότητας. Το παραπάνω έκθεμα, με τη ζωγραφική που είναι γνωστή ως α΄ πομπηιανό στυλ, αποτελεί ένα από τα πλέον ολοκληρωμένα δείγματα της εσωτερικής διακόσμησης των κτιρίων και βεβαιώνει την παρουσία αυτής της μορφής ζωγραφικής στην Πέλλα στις αρχές των ελληνιστικών χρόνων.
Από τα ανασκαφικά ευρήματα αυτής της ενότητας αντλείται πλήθος στοιχείων για τη δομή και τη λειτουργία των χώρων των κατοικιών, τον εξοπλισμό τους, την καθημερινή ζωή των ενοίκων τους, την ένδυση, τον καλλωπισμό, τις ασχολίες τους, τις λατρευτικές τελετές στα οικιακά ιερά, την άθληση, την εκπαίδευση, τη διασκέδαση. Τα περισσότερα από τα αντικείμενα αυτά είναι χρηστικά σκεύη: πήλινα, μεταλλικά, λίθινα και γυάλινα αγγεία, μεταλλικά αντικείμενα εξοπλισμού, εργαλεία και είδη οικιακής χρήσης. Υπάρχουν όμως και αντικείμενα με συμβολικό χαρακτήρα, όπως τα πήλινα λατρευτικά ειδώλια και τα μαρμάρινα και χάλκινα αγαλμάτια, που σχετίζονται με την οικιακή λατρεία. Όλα τα παραπάνω ευρήματα, τόσο αυτά που εκτίθενται στις προθήκες όσο και αυτά που παρουσιάζονται ελεύθερα στο χώρο (αρχιτεκτονικά μέλη, κεραμώσεις, αγαλμάτια, αντικείμενα εξοπλισμού των κτιρίων) βεβαιώνουν την πολύπλευρη τεχνογνωσία και το ιδιαίτερα υψηλό βιοτικό επίπεδο των κατοίκων της Πέλλας.
- Κείμενο: Μ. Λιλιμπάκη-Ακαμάτη - Ι.Μ. Ακαμάτης
